KARIŞIMLARI AYIRMA YÖNTEMLERİ
Ekstraksiyon ( özütleme) :
Bir maddeyi bir çözücü yardımıyla bir ortamdan başka bir ortama alma işlemine özütleme denir.
-şeker parçasından şeker eldesi
-bitkilerden yağ eldesi
-söğüt ağacından aspirin hammaddesinin ede edilmesi
-Bitkilerden parfüm hammaddesi eldesi
-suda çözünmüş bulunan iyotu, ayırmak için su ile homojen karışmayan ancak iyotu suda daha iyi çözenbir sıvı kullanılır. Bu ayırmada özütlemedir.
-tuzlu topraktan tuz eldesi
-çay ve ıhlamurun hazırlanması
Yüzdürme ( flotasyon):
Katı maddelerden oluşan karışımları ayırma yöntemidir. Bu ayırma yöntemi uygulanırken katıların kullanılan sıvıda çözünmemesi ve birinin yoğunluğunun sıvıdan büyük diğerinin küçük olması gerekir.
– Bu yöntem genellikle madencilik sektöründe metal cevherlerinin elde edilmesinde kullanılır. Örneğin; kum- talaş karışımı da su kullanılarak bu yolla ayrılır.
Çöktürme :
Çözeltideki istenmeyen iyonların başka bir iyon yardımıyla çöktürülmesi işlemine denir.
– Bu yöntem sanayide çok kullanılır. Örneğin; içme suyunun arıtılmasında, atık sulardan fosfatın uzaklaştırılmasında kullanılır.
– Çökme olayı, Pamukkale travertenlerinde, mağaralardaki sarkıt ve dikitlerin oluşumunda görülen bir olaydır.
Aktarma :
Çöktürme olayından sonra yapılan ayırma işlemidir. Dipteki çökeleği, üstündeki sıvı ile karıştırmadan, sıvıyı dikkatlice başka kaba alma olayıdır. Çökelek iri tanecikli olursa ayırma daha kolay gerçekleşir.
Diyaliz :
Sıvıdan süzme işlemiyle ayrılamayacak kadar küçük parçacıklar halinde heterojen dağılan katıların oluşturduğu karışımlar diyaliz yöntemiyle ayrılır. Diyaliz yöntemi için küçük molekülleri geçirip, büyük molekülleri tutma özelliğine sahip yarı geçirgen zar kullanılır. Tıpta böbrek hastalarının tedavisinde kullanılır.
Kağıt kromotografisi:
Sıvı karışımlarının ayrılmasında kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem çözünürlük ve yayılma hızları farklılığı prensibine dayanır. Mürekkep içinde birden çok madde olduğu bu yolla anlaşılır.
Santrifüjleme :
Sıvı içinde çözünmeyen küçük katı taneciklerin merkezkaç kuvvetinden yararlanarak çöktürme işlemidir.
Süzme : Katının sıvı içinde dağılmasıyla oluşan karışımları ayırma yöntemidir.
Örneğin; çayı posasından ayırmak, naftalin su karışımını ayırmak süzgeç yardımıyla yapılan ayırma işlemleridir.
v Süzme işlemi katı- gaz karışımlarını ayırmak için de kullanılır.
Örneğin; kirli havadaki toz ve dumanı hava filtreleri yardımıyla ayırma işlemi de bir süzmedir.
NOT: Basit damıtma işleminde ( tuzlu su) karışımından ayrılan sıvıya destilat denir.
ÖRNEK: karışım yöntem
I- tozlu hava süzme
II- kum-talaş flotasyon
III- tuzlu topraktan ekstraksiyon
tuz eldesi
yukarıdaki karışımlardan hangisi karşısında belirtilen yöntemle bileşenlerine ayrılır?
CEVAP = I- II ve III
ÖRNEK: Aşağıdaki maddelerden hangisi karşısında belirtilen yöntemle bileşenlerine ayrılamaz?
yöntem
A) Şeker pancarından şeker özütleme
eldesi
B) Altın cevherinden altın flotasyon
eldesi
C) Ham petrolün ayrımsal damıtma
ayrılması
D) Atık sulardan çöktürme
fosfat eldesi
E) Bitkilerden parfüm dekantasyon
eldesi
CEVAP = E şıkkı
ÖRNEK: yapılan işlem yöntem
I- Zeytinyağının posala dekantasyon
larından ayrılması
II- Buğday-saman yoğunluk
karışımının ayrılması
III- Kirli havadan tozun süzme
ayrılması
yukarıdaki ayırma yöntemlerinden hangileri doğrudur? Cevap: (I,II,III)