ÇÖZELTİNİN ÖZELLİKLERİ
Çözeltiler oluşurken benzer benzeri çözer kuralına göre oluşur. Polar moleküller polar olanı, Apolar moleküller de apolar olanı çözer.
Örneğin; CCl4 apolar bir moleküldür ve polar olan H2O içinde çözünmez.
Apolar yapıya sahip I2 ( iyot ) apolar CCl4 içinde çözünür.
NaCl tuzu suda iyonlarına ayırşarak çözünür. Çözünen iyonların su ile çevrilmesi sonucu oluşan çözünmeye hidratlaşma ( hidratasyon) denir. Şayet su yerine başka bir çözücü tercih edilirse hidratlaşma yerine solvatasyon kelimesi kullanılır.
ÇÖZÜNME ENTALPİSİ
Çözünme üç basamakta gerçekleşir. 1. basamakta çözücü molekülleri ayrılır, 2. basamakta çözünen moleküller ayrılır. Bu basamaklarda moleküller arası etkileşimi yenmek için enerji gerekir. ( endotermiktir)
3. basamakta çözücü ve çözünenin molekülleri karışır. Bu basamak endotermik veya ekzotermik olabilir. Çözelti ısısı ( ∆Hçöz )bu üç basamağın ısıları toplamına eşittir.
Eğer çözücü ile çözünen tanecikler arası etkileşim, çözünen ve çözücünün kendi tanecikleri arasındaki etkileşimden daha kuvvetli ise çözünme işlemi ekzotermik olarak gerçekleşir.
Eğer çözücü ile çözünen tanecikler arasındaki etkileşim, çözücü ve çözünenin kendi tanecikleri arasındaki etkileşimden daha zayıfsa çözünme endotermiktir.
İyonik katıların suda çözünmesi sırasındaki enerji değişimi
∆Hçözelti = – kristal enerjisi+hidratlaşma Isısı ile hesaplanır.
ÇÖZELTİLERİN DERİŞİMLERİ
Bir çözücü ya da çözeltide çözünmüş olan maddenin miktarının ölçüsüne derişim denir.
– Miyonda bir kısım ( PPm) ve Milyarda bir kısım ( PPb )
Bu tür derişim birimi olan ppm ve ppb çok seyreltik çözeltilerde kullanılır.
Herhangi bir karışımdaki toplam madde miktarının milyonda (106 ) 1 birimlik kısmına ppm denir.
Ppm= çözünen madde mikatrı / karışımın miktarı × 106
Herhangi bir karışımdaki toplam madde miktarının milyarda ( 109) 1 birimlik kısmına 1 ppb denir.
ppb = çözünen madde miktarı / karışımın miktarı × 109
ÖRNEK: Sabit sıcaklıkta 3×105 gramlık sulu çözeltide 6.10-3 gram NaCl çözündüğüne göre,çözeltinin derişimi kaç ppm dir?
ppm = 6.10-3 / 3.105 ×106 = 2.10-2 ppm
MOL KESRİ (X)
Karışımdaki bir maddenin mol sayısının, karışımdaki tüm maddelerin mol sayısına oranına mol kesri denir.
X = n çözünen / n toplam
XA = NA / NT gibi…
ÇÖZELTİLERİN DERİŞİME BAĞLI ÖZELLİKELERİ
Herhangi bir çözeltinin buhar basıncı (PT), çözeltiyi oluşturan bileşenlerin buhar basınçlarının ( P×, Py…) toplamına eşittir.
PT = PX +Py
Çözücüsü X, çözüneni Y olan iki bileşenli bir çözeltide, Px çözücünün kısmi buhar basıncı Py çözüneninin kısmi buhar basıncını hesaplamak için saf çözücünün belirli bir sıcaklıktaki buhar basıncı ( Px) ile çözeltideki mol kesri çarpılır.
Px= Px.XA
Py = Py. XB
PT = Px . XA +Py. XB
ÖRNEK: Molce %60 etilalkol içeren sulu çözeltinin 53C sıcaklıktaki buhar basıncı kaç mmHg dir?
(53 C Psu=107,2 mmHg Petilalkol=1mmHg)
Xalkol = 60/100 =0,6
Xsu = 40/100= 0,4
Psu= Psu . Xsu
Psu = 107,2 . 0,4 =42,88mmHg
PAlkol = PAlkol . XAlkol
PAlkol =1. 0,6 = 0.6 mmHg
PT = 42,88 + 0,6 =43.48 mmHg
Karışımın buhar basıncı saf sudan daha düşüktür.
DONMA SICAKLIĞI ALÇALMASI VE KAYNAMA SıCAKLIĞI YÜKSELMESİ
Donma sıcaklığı alçalması ölçülerek mol kütlesi belirlenmesi yöntemine kriyoskopi, kaynama sıcaklığı yükselmesi ölçülerek mol kütlesi belirlenmesi yöntemine ebüliyoskopi denir.
∆td= -Kd.m.n
∆td = donma noktası alçalması
Kd= sabit ( su için 1,8 C m–)
m = molalite
n = çözünen maddenin ortama verdiği iyon sayısı
∆tk = Kk. m N
∆tk = kaynama noktası yükselmesi
Kk = sabit (su için 0,52 C m- )
ÖRNEK: 400 gr suda 2 mol NaCl tuzu çözündüğünde oluşan çözeltinin, saf suya göre kaynama noktası kaç C yükselir?
( su için Kk = 0.52 C m– )
ÇÖZÜM: molalite = 1kg çözücüde çözünmüş olan maddenin mol sayısıdır. NaCl nin molalitesi molalite = 2/0,4 = 5 molal
NaCl →Na + Cl
Ortama 2 iyon vermiş
∆tk = 0,52× 5× 2 = 5,2 C
Kaynama noktası 5,2 C yükselmiştir.
OZMOS
Suyun yarı geçirgen zor yardımı ile değişimin düşük olduğu taraftan yüksek olduğu tarafa doğru geçmesidir.
UYARI: Sabit sıcaklıkta gazların sıvılardaki çözünürlüklerinin basınçla nasıl değiştiğini denel yoldan inceleyen William Henry dir. 1803 yılında ortaya koyduğu bağıntıya Henry kanunu, sabite de Henry sabiti denir. Çözünen gazın değişimi S ( mol/L ) basıncı P( atm) ile gösterildiğinde , Henry kanunu S=kH×P şeklindedir.
kH=Henry sabiti sıcaklığa bağlı bir değerdir.
Örneğin ; Ar gazının 20 C de 6 atm basınçta saf sudaki çözünürlüğü kaç molardır?
( Ar gazı için 20 C kh=1,5 × 10-3 )
S =1,5 × 10-3 × 6 →S= 9.10-3 molar